Năng lực hành vi dân sự là một khái niệm quan trọng trong hệ thống pháp luật Việt Nam, đặc biệt được quy định rõ ràng trong bộ luật dân sự 2015. Đối với người thành niên, năng lực hành vi dân sự được xác định dựa trên các quy định cụ thể, nhằm đảm bảo quyền và nghĩa vụ của cá nhân trong các quan hệ dân sự. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết về năng lực hành vi dân sự của người thành niên, các trường hợp hạn chế, cũng như các quy định liên quan theo pháp luật Việt Nam.

1. Khái niệm năng lực hành vi dân sự:

Theo điều 16 bộ luật dân sự 2015, năng lực hành vi dân sự của cá nhân là khả năng của cá nhân trong việc tự mình xác lập, thực hiện quyền, nghĩa vụ dân sự thông qua hành vi của mình. Năng lực này được xác định dựa trên độ tuổi, tình trạng tâm lý và sức khỏe tinh thần của cá nhân.

Người thành niên, theo quy định tại điều 20 bộ luật dân sự 2015, là người từ đủ 18 tuổi trở lên. Đây là nhóm đối tượng được pháp luật mặc định có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, trừ một số trường hợp ngoại lệ.

2. Năng lực hành vi dân sự của người thành niên:

2.1) Nguyên tắc chung:

Theo điều 17 bộ luật dân sự 2015, người thành niên có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, tức là họ có quyền tự mình thực hiện các giao dịch dân sự mà không cần sự đồng ý của người khác, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác. Điều này bao gồm:

• Ký kết hợp đồng (mua bán, thuê nhà, vay vốn...);
• Thực hiện các giao dịch tài sản (chuyển nhượng, tặng cho...);
• Tham gia các quan hệ dân sự khác như thừa kế, hôn nhân, lao động...

2.2) Các trường hợp hạn chế năng lực hành vi dân sự:

Mặc dù người thành niên được coi là có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, pháp luật cũng quy định một số trường hợp ngoại lệ dẫn đến việc hạn chế hoặc mất năng lực hành vi dân sự. Cụ thể:

a/ Mất năng lực hành vi dân sự:

Theo điều 22 bộ luật dân sự 2015, người thành niên có thể bị tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự nếu:

- Bị bệnh tâm thần hoặc các bệnh khác khiến họ không nhận thức, làm chủ được hành vi của mình.

- Có quyết định của tòa án tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự dựa trên yêu cầu của người có quyền lợi liên quan.

- Trong trường hợp này, người mất năng lực hành vi dân sự sẽ được đặt dưới sự giám hộ và người giám hộ sẽ thực hiện các giao dịch dân sự thay cho họ.

b/ Hạn chế năng lực hành vi dân sự:

Theo điều 24 bộ luật dân sự 2015, người thành niên có thể bị hạn chế năng lực hành vi dân sự trong các trường hợp:

- Nghiện ma túy, nghiện rượu bia hoặc các chất kích thích khác dẫn đến phá tán tài sản gia đình.

- Có quyết định của tòa án tuyên bố hạn chế năng lực hành vi dân sự.

- Người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự sẽ được đặt dưới sự đại diện hoặc giám hộ, tùy thuộc vào mức độ hạn chế được tòa án xác định.

2.3) Phục hồi năng lực hành vi dân sự:

Khi người thành niên khắc phục được tình trạng mất hoặc hạn chế năng lực hành vi dân sự (ví dụ: Hồi phục sức khỏe tâm thần, cai nghiện thành công), họ có thể yêu cầu tòa án hủy bỏ quyết định tuyên bố mất hoặc hạn chế năng lực hành vi dân sự theo điều 23 và điều 25 bộ luật dân sự 2015. Sau khi được phục hồi, họ sẽ lấy lại năng lực hành vi dân sự đầy đủ.

3. Ý nghĩa của quy định về năng lực hành vi dân sự:

Quy định về năng lực hành vi dân sự của người thành niên mang lại nhiều ý nghĩa quan trọng:

- Bảo vệ quyền lợi cá nhân: Đảm bảo người thành niên có quyền tự do thực hiện các giao dịch dân sự, thể hiện ý chí và trách nhiệm của mình.

- Bảo vệ lợi ích xã hội: Các trường hợp hạn chế hoặc mất năng lực hành vi dân sự giúp bảo vệ tài sản gia đình và tránh các hành vi gây tổn hại đến xã hội.

- Tạo sự công bằng: Quy định rõ ràng về giám hộ và đại diện giúp bảo vệ quyền lợi của những người không thể tự mình thực hiện các giao dịch dân sự.

4. Một số lưu ý khi áp dụng quy định:

- Xác minh tình trạng năng lực hành vi dân sự: Khi tham gia giao dịch dân sự, các bên cần xác minh xem đối tác có năng lực hành vi dân sự đầy đủ hay không, đặc biệt trong các giao dịch quan trọng như mua bán bất động sản, ký hợp đồng vay vốn...

- Vai trò của tòa án: Việc tuyên bố mất hoặc hạn chế năng lực hành vi dân sự phải thông qua quyết định của tòa án, đảm bảo tính minh bạch và công bằng.

- Hỗ trợ pháp lý: Người thành niên bị hạn chế hoặc mất năng lực hành vi dân sự cần được hỗ trợ pháp lý để đảm bảo quyền lợi của họ không bị xâm phạm.

Năng lực hành vi dân sự của người thành niên là một trong những nền tảng quan trọng của hệ thống pháp luật dân sự Việt Nam. Theo bộ luật dân sự 2015, người thành niên được mặc định có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, trừ các trường hợp bị tòa án tuyên bố mất hoặc hạn chế năng lực do các vấn đề về tâm thần, sức khỏe hoặc hành vi gây hại. Việc hiểu rõ các quy định này không chỉ giúp cá nhân bảo vệ quyền lợi của mình mà còn đảm bảo các giao dịch dân sự được thực hiện hợp pháp và an toàn.

Nếu bạn cần thêm thông tin hoặc hỗ trợ pháp lý về năng lực hành vi dân sự, hãy liên hệ với Công ty luật TNHH Chuẩn A để được tư vấn chi tiết.